Vanaf 22 juni toont de tentoonstelling ‘Bouwen voor de eeuwigheid’ verschillende facetten uit het middeleeuwse bouwbedrijf. Fraai bewerkte collectiestukken illustreren de bouwgeschiedenis van de Duinenabdij, bekend voor de vroege toepassing van baksteen op grote schaal als bouwmateriaal. Collectiestukken worden gecombineerd met maquettekunst. Deze kunstwerken maken de monumentaliteit van het gebouwencomplex concreet en suggereren de bijdrage van vele anonieme bouwlieden. Nog tot 5 januari in het Abdijmuseum in Koksijde:
Romaans kapiteel
De Duinenabdij sluit zich in 1138 aan bij de cisterciënzers. De bestaande houten constructies worden door stenen gebouwen vervangen. Dit romaanse kapiteel uit de 12de eeuw, komt wellicht uit de venstergalerij van het kloosterpand. Het is een fragiel stuk in krijtsteen. Daarvan resten er weinig, omdat ze hergebruikt konden worden, bijvoorbeeld voor kalkmortel bij latere verbouwingen.
1/8
Cisterciënzertegel
De bouwwerven in de Duinenabdij volgen elkaar in de 13de eeuw snel op. In deze periode van ongekende welvaart wordt in de nieuwe gotische stijl gebouwd. Naast natuursteen wordt vooral baksteen gebruikt, een streekeigen product. De oudste tegelvloeren in de abdijkerk bestaan uit eenvoudige tegels, zoals deze eenvoudige ‘cisterciënzertegel’ met holle afdruk. Het decoratieve, ingesneden motief van twee gekruiste spillen sluit aan bij het soberheidsideaal van de cisterciënzers.
2/8
Versierde tegel in incrustatietechniek
Naast tegels met een holle afdruk, vind je in dezelfde periode tegels terug met een reliëfpatroon en in incrustatietechniek. Bij de laatstgenoemde techniek wordt er in de nog natte, rode klei een stempel gedrukt. Deze indruk wordt nadien opgevuld met witte pijpaarde. Met het bakken en glazuren krijg je een mooi tweekleurig effect. De afgebeelde tegel is een zeldzaam exemplaar. Een eenvoudige lelie wordt geflankeerd door twee leeuwen, in de versiering ernaast herken je twee vogels en twee draken. Het geheel doet romaans aan, maar de tegel stamt wel degelijk uit de eerste helft van de 13de eeuw.
3/8
Maaswerk van deuropening of nis versierd met vrouwenhoofd en draak
Een prachtig deel van een arcade in Doornikse kalksteen. De gotische abdij wordt in de 13de eeuw wel vooral in baksteen gezet, maar er wordt ook natuursteen gehaald uit Kent (Engeland), Doornik en de Ostrevant (Henegouwen en toenmalig Vlaanderen). Zoals dit fascinerende fragment. Het serene vrouwenhoofd in combinatie met de speelsheid van de draak intrigeert en verwondert. Hoe zagen de volledige arcaden er uit?
4/8
Kraagsteen van 'The Green Man'
Op de site van de Duinenabdij zijn talloze mooi uitgewerkte architecturale fragmenten opgegraven. Dit neerkijkend mannenhoofd uit krijtsteen is een van de topstukken uit de 13de eeuw. Uit de mondhoeken groeien twee takken, die uitlopen in een blad. ‘The Green Man’ of ‘De Groene Man’ is een populaire versiering in romaanse en gotische kerken. Van deze mythologische voorstelling zijn veel variaties bekend.
5/8
Blindmaaswerk met sporen van beschildering uit de kerkkapellen
De Duinenabdij volgt steeds de nieuwste trends. Dat is ook zo bij de bouw van de ’Maeskapellen’ en het verfijnde kerkportaal in de 14de eeuw. De abtswoning wordt luxueuzer en verfraaid met handgeschilderde tegels. Ook dit prachtige blindmaaswerk, wellicht uit een kapel in de kerk, is een mooi voorbeeld. Op enkele plaatsen zie je nog sporen van beschildering. Let op! Veel natuursteen oogt nu wit, grijs of beige. Dat bepaalt onbewust ons beeld van de inrichting. Maar in de (late) middeleeuwen is het gebruikelijk om het interieur te beschilderen: niet alleen zuilen, plafonds en de gewelven, maar zelfs beeldhouwwerk.
6/8
Spaanse majolicategel met opschrift |dq|Fer be|dq|
Het is opvallend als je de bouwmaterialen uit de collectie van het Abdijmuseum bekijkt: de Duinenabdij weet altijd de nieuwste trends op te pikken. Dat zijn bij voorbeeld Spaanse majolicategels met een blauw en wit decor uit de 15de eeuw. De Duinenabdij is een van de eerste gebouwen in Vlaanderen die van die populaire importwaar gebruik maakt.
7/8
Gewelfsteen met wolfsgat
De monumenten uit de middeleeuwen dwingen nog steeds respect af. Hoe kregen de bouwers die zware stukken op zo’n hoogte? Er zijn allerlei hijswerktuigen, maar in Koksijde is vooral de ‘wolf’ gebruikt. Dat bestaat uit 2 à 3 wiggen met een hijsoog. In de natuursteen wordt een conische opening gehakt die naar beneden toe verbreedt. Daarin wordt de wolf geklemd. Met katrollen worden de grote en zware stukken natuursteen dan tot op de gewenste hoogte gebracht.
8/8
