Het luxueuze stadspaleis van de heren van Gruuthuse opent eind mei 2019 opnieuw deuren. Na een grondige restauratie en herinrichting maak je er kennis met Brugge en met de rijke collectie wandtapijten, kant, sculptuur-, meubel- en zilverwerk.
We grijpen 'De Dag van de Ambachten' op 18 november nu al aan om enkele pareltjes van vakmanschap in deze collectie onder de aandacht te brengen:
Consoleklok in rococostijl
Een klok zoals deze is door verschillende ambachtslieden gemaakt. De horlogemaker Jacobus Vedastus Minne kennen we. Zijn naam prijkt trots op het uurwerk. De schrijnwerker en decorateur blijven anoniem. De klok is in typisch Franse stijl met rococo-elementen zoals de fraaie asymmetrische pauw en het krullende bovenwerk. Ze is getailleerd en hoort daarbij tot de meest gegeerde wandklokken in de Franse stijl. Het groene lakwerk is vernis martin, een Franse laktechniek gebaseerd op Japanse voorbeelden. Onderaan op de console staat een kleine vos afgebeeld. De vos kijkt naar een raaf die een stuk kaas in zijn snavel houdt. Het gaat hier om een bekende fabel die zowel door Aesopus als door Jean de La Fontaine wordt beschreven. Ook de Vos Reynaert probeert in de fabel de raaf met gevlei te overtuigen om de kaas te laten vallen, met als hoofddoel, de raaf opeten!
1/8
Waaier van papier met benen van ivoor
Tot ver in de 19de eeuw waren waaiers zeer populair bij vrouwen die elegant voor de dag wilden komen. De luxueuze uitvoering, bijvoorbeeld met ivoor, parelmoer of email onderstreepte meteen ook de rijkdom van de bezitster. Deze waaier heeft benen van ivoor, waarvan het buitenste been zelfs sculpturaal is uitgewerkt. De benen zijn ook individueel beschilderd met een bloemmotief. Centraal staat een pastoraal landschap. De waaier is van papier. Deze 18de eeuwse waaier was een statussymbool met een zeer liefelijk thema: een huwelijksaanzoek. Het is daarom niet ondenkbaar dat deze waaier een verlovings- of huwelijkscadeau is of gebruikt is tijdens de huwelijksceremonie.
2/8
Proefslot van smeedijzer en staal
Het moeten spannende tijden geweest zijn voor Franciscus De Vooght in 1794. In dat jaar legt hij zijn meesterproef af voor het ambacht van de smeden, waaronder ook de slotenmakers vallen. Als men de proef goedkeurt, is hij leerling-af en mag hij als meester het beroep van slotenmaker uitoefenen. De Vooght levert een proefslot af in een hoogwaardige kwaliteit staal. Zijn kunde uit zich in het mechanisme van het slot. Het is in dit proefslot gedeeltelijk zichtbaar. De Vooght maakt ook een sleutel met een baard met zes tanden en vier groeven. Hij past perfect in het slot. Over De Vooght weten we niet zo veel. In het jaar 1794, het jaar van deze meesterproef, vallen de Franse revolutionaire legers Vlaanderen binnen. In 1798 schaffen zij het systeem van gilden en ambachten en al hun reglementen af. Tot dan zorgden de ambachten ervoor dat hun beroep en afzetmarkt beschermd werden.
3/8
Wandtapijt van wol en zijde, de Astrologia
Het staat in de sterren geschreven. Dit wandtapijt stelt de Astrologia voor. Het wandtapijt is geweven naar een ontwerp van Cornelis Schut, een leerling van Pieter Paul Rubens. De Astrologia is 1 van de 7 vrije kunsten. Het bestuderen van de sterren werd steeds belangrijker vanaf de 17de eeuw. Vooral ook voor het bepalen van de koers van schepen. Het wandtapijt uit 1673 werd in Brugge geweven. Het maakt deel uit van de Gruuthusecollectie waartoe uit dezelfde reeks ook de wandtapijten dialectica en de apotheose van de 7 vrije kunsten behoren.
4/8
Glasraam van Heilige Michiel
Dit glasraam stelt de aartsengel Michiel voor. De heilige Michiel is herkenbaar aan zijn vleugels. Hij doodt hier de duivel/draak met een speer. Michiel heeft een lang gewaad aan, maar draagt ook een borstharnas. Dit glasraam is samen met het glasraam met afbeelding van Sint-Joris (XXII.0081.A) gemaakt voor de kapel van de schilders en de glazeniers. Deze kapel werd opgericht in 1450 in de Zilverstraat. De mooie glasramen van Sint-Joris en Sint-Michiel werden gemaakt door de glazeniers. Mogelijk ging het om een meesterproef, mogelijk ging het om de kunde te tonen van een van hun belangrijkste meesters.
5/8
Groot gildeschild van zilver op koper van de Brugse Sint-Lucasgilde
Dit cartouchevormig borstschild is uitgewerkt in een symmetrische rocaillestijl (met voluten en bloemdecor). Op de centrale cartouche staat de buste van Sint-Lucas, de patroonheilige van de schilders met de datering 1758. Dit grote schild behoorde toe aan de Sint-Lucasgilde van Brugge. Het werd gemaakt door Andries Petyt, een toen in Brugge gekende zilversmid. De gilde van Sint-Lucas was er niet alleen voor de schilders. Het was een verzamelambacht. De verschillende ambachten die deel uitmaakten van deze gilde staan op het schild, naast de schilders staan de ‘gelaesemackers’ (glazeniers), de ‘sale maeckers ‘ (zadelmakers) en de ‘gerele maeckers’ (gareelmakers) vermeld.
6/8
Klavecimbel van diverse houtsoorten met een klavier van ebbenhout en ivoor
Andreas Ruckers I is de maker van deze klavecimbel. Met stamvader Hans Ruckers en 2 zoons, Johannes en Andreas die hem opvolgden, mogen de Ruckers beschouwd worden als de belangrijkste clavecimbelbouwers uit de 16de en 17de eeuw. Vanuit hun thuisstad Antwerpen worden de klavecimbels over de hele gekende wereld verspreid .De familie Ruckers is even belangrijk voor de ontwikkeling van de klavierinstrumenten als Stradivarius was voor de snaarinstrumenten. Deze klavecimbel is ontworpen door Andreas Ruckers I. De tweede zoon van Hans die een eigen atelier start, los van zijn broer. Het type klavecimbel is een spinet. Bij een spinet staan de snaren in een hoek ten opzichte van de toetsen. Een instrument zoals dit wordt naar de wensen van de opdrachtgever gebouwd. Op het deksel staat naast een aantal exotische vogels en bloemen ook de latijnse tekst “Musica Laetitiae comes medicina dolorum”, vrije vertaling: “de vrolijke metgezel muziek helpt tegen pijn”.
7/8
Plaquette van zilver, niello, wapenschild van Lodewijk van Gruuthuse
Deze plaquette draagt het wapenschild en de wapenspreuk van Lodewijk van Gruuthuse. Bovendien zien we de ketting van het Gulden Vlies, Lodewijk was lid van deze prestigieuze orde. De techniek die hiervoor gebruikt werd is de niello-techniek. Deze techniek is in de laatste helft van de 15de eeuw erg populair in Italië. Vooral de zilversmeden van Firenze en Bologna zijn hier echte meesters in. Ook in Vlaanderen en Brugge werd deze techniek toegepast door zilversmeden, in navolging van de Italianen. Niello is een diepdruktechniek. Vermoed wordt dat er zeker een verband is met het de technieken voor het maken van munten en kopergravures. Mogelijk is deze plaquette een onderdeel van een boekbeslag. Mogelijk was dit een geschenk van een andere belangrijke figuur aan Lodewijk. Per slot van rekening was deze laatste een gekend bibliofiel met een voor die tijd indrukwekkende bibliotheek.
8/8
