De eerste zeegezichten of marines ontstonden in de 16de eeuw de Nederlanden, en vooral in de 17de eeuw ontwikkelde de marine zich tot een zelfstandig genre. Van het documenteren van de werkelijkheid tot getuigenissen van een verborgen symboliek : het is een veelzijdig genre. Net zoals de zee zelf.
Zeeslag (17de eeuw)
De eerste zeegezichten of marines ontstonden in de Nederlanden, in de 16de eeuw. Vooral in de 17de eeuw ontwikkelde de marine zich snel tot een zelfstandig genre met kunstenaars als Andries van Eertvelt (1590-1652) uit Antwerpen en Willem van de Velde de jongere (1633 - 1707) uit Leiden. Sommige geschilderde getuigenissen van zeeslagen, ontdekkingsreizen, ceremonies op zee of portretten van beroemde schepen hadden voornamelijk een documentair karakter. Daarnaast zijn er marines die niet letterlijk naar de realiteit geschilderd werden maar getuigen van een ruimere artistieke vrijheid en inspiratie, meestal met een verborgen symboliek. (MSK, Gent)
1/10
Zeeslag bij Lepanto (1623)
In de 17de eeuw ontwikkelde de marine zich tot een zelfstandig genre. Getuigenissen van zeeslagen, ontdekkingsreizen, ceremonies op zee of portretten van beroemde schepen hadden in de eerste plaats een documentair karakter. Heel wat marines zijn echter niet letterlijk naar de realiteit geschilderd, maar getuigen van een ruimere artistieke vrijheid en inspiratie, meestal met een verborgen symboliek. De Zeeslag bij Lepanto van Andries van Eertvelt, één van de eerste marineschilders in de Nederlanden, is daarvan een voorbeeld. De zeeslag bij Lepanto in 1571 zorgde voor de totale vernietiging van de Ottomaanse zeemacht. Van Eertvelt greep het thema aan om de toeschouwer een boodschap mee te geven. Het Turkse schip vooraan rechts slaat op de rotsen te pletter en vergaat met man en muis. De schepen, varend onder Hollandse vlag, houden stand in de storm. Op één van die schepen links lezen we de woorden Godt sy met ons allen. Dat was een gebruikelijke naam voor een schip, maar suggereert tegelijk de diepere betekenis van het werk: betrouw op God en je zult de stormen van het leven trotseren. (MSK, Gent)
2/10
Zeegezicht (17de eeuw)
De Brusselse schilder Pieter Bout had vooral belangstelling voor de weergave van de menselijke bedrijvigheid in havens en op zee. Hier schilderde hij de terugkeer van de vissers-boten in de ochtend. Vooraan sleept een groep boottrekkers een visserssloep op het strand. Karakteristiek voor het oeuvre van Bout is zijn gemakkelijke en levendige penseelvoering. Naast zee- en havengezichten schilderde de kunstenaar ook markttaferelen en kermissen in de trant van Jan I Brueghel en italianiserende landschappen in de stijl van Nicolaes Berchem. Pieter Bout werd ook veel gevraagd om landschappen van andere schilders te stofferen met figuren, een praktijk die in de zeventiende eeuw heel gebruikelijk was. (MSK, Gent)
3/10
Daags na de schipbreuk (1853)
In het vroege oeuvre van Paul Jean Clays overheerst de romantische invloed van zijn Franse leermeesters. Deze invloed verwerkte hij in voorstellingen van beroemde zeilschepen, buitenlandse havens en ook schipbreuken, zoals hier in Daags na de schipbreuk. In het schilderij overheerst het romantische gevoel, bijvoorbeeld in de detaillistische weergave van het sterk gehavende schip, en ook in de onstuimige zee en de dreigende wolkenhemel in de verte, elementen die herinneren aan de voorbije storm. (MSK, Gent)
4/10
Zeegezicht in Blankenberge (1871)
In de jaren 1860 en 1870 onderging de Belgische marineschilderkunst een grondige vernieuwing, en ontstonden onder invloed van buitenlandse ontwikkelingen nieuwe artistieke opvattingen. In die ontwikkeling speelde Louis Artan voor België een belangrijke rol. Artan brak met de gekunstelde marineschilderkunst van zijn voorgangers. Met een open blik bestudeerde hij de Noordzee in al haar aspecten. Hij hechtte veel belang aan het schilderen in open lucht, en trachtte steeds opnieuw het wisselende karakter van de zee te suggereren. Daarbij ging zijn voorkeur uit naar sombere marines onder zware wolkenhemels. Het Zeegezicht in Blankenberge illustreert deze studie van de atmosferische werking van de natuur. Het schilderij is geen louter realistische voorstelling van het strand en de zee, maar een impressie van dit stukje natuur. (MSK, Gent)
5/10
Strandgezicht (1878)
De weergave van de vluchtigheid van het licht aan zee boeide Guillaume Vogels meer dan een statische, realistische uitbeelding. Het strand, de branding, de zee en de wolken zijn niet getekend, maar ontlenen hun vorm aan de structuur en de densiteit van de toets. De kleine en schetsmatige figuren accentueren de weidsheid van het strandgezicht. Door de minimale aanwezigheid van verhalende elementen doet het werk voor die tijd erg modern aan. Vogels ontpopte zich hier als een uitzonderlijke kolorist. Hoewel de compositie een duidelijke structuur heeft, geeft de schetsmatige manier van schilderen de indruk van een momentopname. (MSK, Gent)
6/10
Garnaalvissers in Nieuwpoort (1883 of vroeger)
Na zijn debuut op de Gentse salon van 1871 kende Jean Delvin al snel succes als figuur-, portret- en dierenschilder. Garnaalvissers in Nieuwpoort kan model staan voor de vroege carrière van de kunstenaar, die gekenmerkt werd door een weinig bruuskerend realisme. Het schilderij weerspiegelt de burgerlijke tijdsgeest omstreeks 1880, die het anekdotische, herkenbare karakter van dergelijke scènes bijzonder apprecieerde. Ook naast de driejaarlijkse salons was Delvin succesvol. Nauwelijks 28 jaar oud werd hij docent aan de Gentse academie, naderhand zelfs directeur. (MSK, Gent)
7/10
Duinen (1914)
Zoals Gustave De Smet en Frits Van den Berghe schilderde Constant Permeke aanvankelijk impressionistisch. Het kleurgebruik en de suggestieve toetsen in dit duinengezicht herinneren nog aan die periode. Maar de krachtige factuur, het gebruik van de matière als uitdrukkingsmiddel en constructief element, de vormvereenvoudiging en de impulsieve schilderwijze, al wat voor het expressionistisch oeuvre van Permeke zo kenmerkend zou worden, is hier in deze kleine en eenvoudige studie al aanwezig. (MSK, Gent)
8/10
Pijnboom aan de zee bij zonsondergang (1915)
In 1898 vestigt Théo van Rysselberghe zich definitief in Frankrijk. Stilistisch evolueert hij naar een realistische, meer conventionele manier van werken, waarbij de techniek van het neo-impressionisme op de achtergrond verdwijnt. Pijnboom aan de zee bij zonsondergang past in een reeks die Van Rysselberghe aan de boorden van de Middellandse Zee schildert. Hoewel hij in zijn latere schilderijen meer en meer naar een realisme neigt in koloriet en techniek, herleeft in Pijnboom aan de zee bij zonsondergang een bijzonder vrije techniek, waarbij hij de pointillé voor een fauve streepjestoets heeft geruild. De harmonie van zijn neo-impressionistische werken staat hier in contrast met het gedurfde koloriet waarin de vlammende luchtpartij uit roden en oranjen is opgebouwd. De avondgloed verzacht de heuvelrug tot een fluwelig paars. Bijzonder suggestief is de oeverpartij, waarbij de rustige zee in gradaties van blauw kracht verlenen aan de bruinrode rotspartijen. De pijnboom zelf krijgt in korte vegen vorm, waarbij gesatureerde groenen in het bladerdek en grijzen en bruinen in de stam constructief aangewend worden. Het schilderij stuurde Van Rysselberghe in 1916 naar een tombola te Rouen ten voordele van de Belgische soldaten aan het front. (MSK, Gent)
9/10
Schaduwen op het strand (1953)
Henri-Victor Wolvens behoorde tot de groep schilders die na de Tweede Wereldoorlog zochten naar een synthese tussen expressionisme en het intieme realisme dat veel Vlaamse schilders rond de jaren 1930-1940 beoefenden. Wolvens had een voorliefde voor eenvoudige, banale onderwerpen uit zijn omgeving. Naast portretten, stads- en natuurgezichten bracht hij herhaaldelijk de zee en het strand aan de Belgische kust in beeld. Kenmerkend voor Wolvens zijn de zwaar aangebrachte verfmassa en de krachtige toets. Door zijn helder koloriet bereikt hij evenwel een lichtheid die de atmosfeer van een zomerse dag aan zee bijzonder goed treft. (MSK, Gent)
10/10
